Kontrast
Czcionka
aktualności

X 2022: Pierwsze podsumowanie działalności Pałac Saski sp. z o.o.

Projekt restytucji zachodniej pierzei placu Piłsudskiego wdrażany jest w oparciu o ustawę z dnia 11 sierpnia 2021 r. o przygotowaniu i realizacji inwestycji w zakresie odbudowy Pałacu Saskiego, Pałacu Brühla oraz kamienic przy ulicy Królewskiej w Warszawie. Owe kamienice to trzy budynki położone niegdyś przy ulicy Królewskiej 6 (tzw. kamienica Malhome’a), Królewskiej 8 oraz Królewskiej 10/12 (tzw. kamienica Lesslów lub Strasburgera). Każdy z tych obiektów odtworzony zostanie według zewnętrznego kształtu architektonicznego, jaki posiadał w przeddzień wybuchu II wojny światowej, tj. 31 sierpnia 1939 r. Celem realizacji inwestycji Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego Piotr Gliński – w imieniu Skarbu Państwa – zawiązał 30 listopada 2021 r. spółkę celową Pałac Saski sp. z o.o., a następnego dnia powołał jej Radę Nadzorczą oraz Zarząd.

Funkcje Pałacu Saskiego i Pałacu Brühla

Plac Piłsudskiego w swoim obecnym kształcie pełni funkcję reprezentacyjną między innymi za sprawą usytuowanego przy nim Grobu Nieznanego Żołnierza oraz dzięki organizowanym tu uroczystościom państwowym. Okres II Rzeczypospolitej wydaje się świadczyć o tej randze co najmniej równie wyraźnie, ponieważ w istniejącym wówczas Pałacu Saskim swoją siedzibę miał Sztab Generalny, a od 1928 roku Sztab Główny Wojska Polskiego. W Pałacu Brühla znajdowało się wtedy Ministerstwo Spraw Zagranicznych.

Fasada Ministerstwa Spraw Zagranicznych, marzec 1936. Koncern Ilustrowany Kurier Codzienny - Archiwum Ilustracji, Narodowe Archiwum Cyfrowe

Zgodnie z założeniami wspomnianej wyżej ustawy odbudowane obiekty ponownie zyskają funkcje publiczne – zostaną przeznaczone między innymi na potrzeby Kancelarii Senatu RP oraz Mazowieckiego Urzędu Wojewódzkiego. Zyskają też bezpośrednio mieszkańcy Warszawy, jak i odwiedzający miasto: minister kultury i dziedzictwa narodowego wyznaczy instytucje, które w Pałacu Saskim wspólnie stworzą nowe kulturalno-historyczne centrum stolicy. Otwarta będzie ogólnodostępna przestrzeń koncentrująca różne formy sztuki i opowieści o historii, stanowiąca miejsce spotkań i dialogu. Do wypracowania koncepcji jej zagospodarowania oraz stworzenia wytycznych do programu Funkcjonalno-Użytkowego został powołany Zespół Użytkowników, w którego skład weszli przedstawiciele instytucji kultury oraz instytucji państwowych.

Dotychczasowa działalność spółki celowej Pałac Saski

W ciągu pierwszego roku funkcjonowania spółki podjęto działania przygotowawcze – w pierwszych miesiącach powstał szczegółowy harmonogram inwestycji. Dokument pozwolił na terminowe pozyskanie kolejnych decyzji administracyjnych oraz zawarcie porozumień i umów dzierżawy z zarządcami poszczególnych nieruchomości, na terenie których prowadzone będą prace – w tym z Ministerstwem Obrony Narodowej, Zarządem Zieleni m.st Warszawy oraz Zarządem Terenów Publicznych m.st. Warszawy. 18 sierpnia 2022 roku działania te zaowocowały rozpoczęciem prac w terenie. W ciągu kilku dni wokół obszaru inwestycji rozstawione zostało ogrodzenie, za którym obecnie, pod nadzorem archeologicznym, odkrywane są kolejne relikty piwnic Pałacu Saskiego. Warto wspomnieć, że samo ogrodzenie stało się przestrzenią wystawienniczą: 2 września pojawiły się na nim wielkoformatowe wydruki zdjęć pokazujących skalę zniszczeń wojennych w ramach wystawy #BezPrzedawNIEnia, stanowiącej część obchodów 83. rocznicy wybuchu II wojny światowej. Z kolei w październiku odbędzie się uroczyste otwarcie wystawy fotograficznej prezentującej artefakty odnalezione podczas prac wykopaliskowych prowadzonych w latach 2006-2008. Docelowo ogrodzenie pełnić będzie rolę miejskiej galerii sztuki, zapewniając przestrzeń również dla innych wystaw, organizowanych na przykład przez Akademię Sztuk Pięknych w Warszawie.

Inaczej niż w przypadku Pałacu Saskiego wygląda sytuacja prac archeologicznych w obszarach, na których stały Pałac Brühla oraz kamienice przy ul. Królewskiej – tutaj badania będą odbywały się po raz pierwszy. Programy prac związanych z odsłonięciem piwnic wymienionych budynków zostały już opracowane, natomiast należy spodziewać się, że ich zabezpieczenie zajmie więcej czasu ze względu na potrzebę przebadania, zabezpieczenia oraz  zinwentaryzowania znalezionych artefaktów. Równolegle zlecono analizę konserwatorską stanu zachowania odnalezionych fragmentów kamiennych dekoracji pochodzących z Pałacu Brühla oraz przystąpiono do badań petrograficznych.

Na potrzeby prowadzonych prac archeologicznych wykonane zostało tymczasowe przyłącze do sieci elektroenergetycznej. Na wypadek powstawania zastoisk wody opadowej i roztopowej w wykopie archeologicznym, zabezpieczono instalację do doraźnego odprowadzania wody do kanalizacji miejskiej. W celu obsługi komunikacyjnej terenu prowadzonych prac, przygotowano projekty czasowej organizacji ruchu i po ich zatwierdzeniu wdrożono nową organizację ruchu na ulicach Królewskiej i Wierzbowej.

Czasowa organizacja ruchu na ul. Wierzbowej i ul. Królewskiej. Mat. własne

Badania na terenie inwestycji

Jeszcze wczesną wiosną w Ogrodzie Saskim prowadzone były inwentaryzacje dendrologiczne, ornitologiczne i chiropterologiczne. Badania miały na celu opracowanie szczegółowej analizy stanu zdrowotnego drzew i krzewów oraz ustalenie populacji ich mieszkańców – ptaków, nietoperzy i wiewiórek. Dodatkowo opracowano szczegółową ekspertyzę arborystyczną na potrzeby prac związanych z gospodarką zadrzewieniami i pozostałą roślinnością.

Dzięki współpracy z Uniwersytetem Warszawskim, na całym terenie przyszłej inwestycji udało się przeprowadzić szereg nieinwazyjnych badań geofizycznych. Dzięki nim określono, co tak naprawdę znajduje się pod ziemią – jak sieci przebiegają pod terenem inwestycji, jakie obiekty historyczne mogą zostać znalezione oraz jak duże jest ryzyko natrafienia podczas prac archeologicznych i budowlanych na niewybuchy z czasów wojny. W ramach analizy terenu opracowane zostało także Studium Geologiczno-Inżynierskie, którego celem jest wstępne określenie budowy geologicznej i warunków hydrogeologicznych podłoża oraz warunków geologiczno-inżynierskich.

W trosce o wierność rekonstrukcji odbudowywanych gmachów we wrześniu przeprowadzono badania petrograficzne, m. in. baz kolumn nad Grobem Nieznanego Żołnierza – pobrane fragmenty wraz z próbkami pozyskanymi z czynnych współcześnie kamieniołomów posłużą analizie porównawczej. Na jej podstawie wybrany zostanie piaskowiec najbliższy temu, którego pierwotnie użyto do dekoracji elewacji Pałacu Saskiego.

Próbka kamienia przeznaczona do badania petrograficznego. Fot. M. Skwara

W celu monitorowania ewentualnego wpływu prowadzonych prac archeologicznych na ocalały fragment kolumnady z Grobem Nieznanego Żołnierza opracowano ekspertyzę stanu technicznego oraz założono monitoring geodezyjny pozwalający na identyfikację potencjalnych przemieszczeń i zarysowań pomnika.

Zewnętrzne wsparcie dla projektu odbudowy zachodniej pierzei pl. Piłsudskiego

Chcąc dochować wszelkiej dbałości o szczegóły związane z realizacją inwestycji spółka podejmuje szerszą współpracę z uczelniami oraz innymi instytucjami. Zarząd spółki podpisał już cztery listy intencyjne: ze wspomnianą wcześniej ASP w Warszawie, Szkołą Główną Gospodarstwa Wiejskiego, Politechniką Warszawską oraz Uniwersytetem Mikołaja Kopernika w Toruniu. Uczelnie zadeklarowały wsparcie merytoryczne podczas realizacji odbudowy zachodniej pierzei Placu Piłsudskiego, w tym wspólne prowadzenie badań naukowych, czy też organizację wydarzeń artystycznych i naukowych. W najbliższym czasie planowane jest podpisanie listów intencyjnych z kolejnymi placówkami szkolnictwa wyższego.

Działania edukacyjne

Odbudowa nieistniejących od przeszło 70 lat budynków niesie za sobą również potrzebę odtworzenia świadomości historycznej z nimi związanej. Spółka podejmuje szereg działań edukacyjnych związanych z przypomnieniem historii odbudowywanych gmachów, a także ich mieszkańców, głównie za pomocą artykułów oraz ciekawostek historycznych publikowanych w mediach społecznościowych i na stronie internetowej. Jednocześnie organizowane są również inne wydarzenia i działania promocyjne, wśród których wymienić należy: odwiedzającą kolejne miasta wystawę „Przywracamy Serce Niepodległej”, ofertę spacerów z przewodnikiem wokół Osi Saskiej, udostępnienie odwiedzającym pl. Piłsudskiego fotoplastikonu z archiwalnymi zdjęciami Osi Saskiej, zaprojektowaną dla najmłodszych i ich opiekunów interaktywną NIEMAPĘ Ogrodu Saskiego, koncert z muzyką okresu dwudziestolecia międzywojennego „W Saskim Ogrodzie koło fontanny”, a także Święto Ogrodu Saskiego – plenerowe wydarzenie, podczas którego uczestnicy mogli poczuć atmosferę lat międzywojnia.

NIEMAPA na tle fontanny w Ogrodzie Saskim. Fot. T. Tołłoczko

Dalsze kroki

Do 6 października 2022 roku piwnice Pałacu Saskiego zostały odsłonięte w około 60% - przy zachowaniu takiego tempa prac jeszcze w tym roku wpisane do rejestru zabytków ocalałe fragmenty budynku zostaną zadaszone. Konstrukcje chroniące zabytki przed negatywnym wpływem warunków atmosferycznych zbudowane zostaną z uwzględnieniem pozyskanych już zaleceń Mazowieckiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków.

Odsłonięte pozostałości piwnic Pałacu Saskiego, 2022. Fot. T. Tołłoczko

W oparciu o opracowany program badań archeologicznych podziemnych pozostałości Pałacu Brühla spółka planuje ogrodzić teren, na którym budynek się znajdował i zapewnić jego ochronę, podobnie jak miało to miejsce w przypadku odsłonięcia ruin Pałacu Saskiego. Działania te pozwolą na rozpoczęcie prac związanych z odkryciem reliktów piwnic dawnego budynku Ministerstwa Spraw Zagranicznych, a w kolejnym etapie prac archeologicznych.

Mając na uwadze jak największą dbałość o szczegóły, zlecono opracowanie analizy historyczno-urbanistycznej, która będzie dołączona w ramach dokumentacji referencyjnej do konkursu architektonicznego. Wykonane zostały również prace geodezyjne, których efektem są m.in. mapa do celów projektowych oraz mapy z projektami podziałów nieruchomości.

Spółka prowadzi szeroko zakrojoną kwerendę archiwalną szeregu instytucji polskich i zagranicznych, wskutek czego udało się zdobyć już przeszło 4000 kopii materiałów źródłowych. Pozyskane materiały pozwolą zwycięzcom przyszłorocznego konkursu architektonicznego na opracowanie projektu, na podstawie którego możliwe będzie jak najwierniejsze odtworzenie historycznych obiektów zachodniej pierzei pl. Piłsudskiego.  Planowana jest również kwerenda wśród osób prywatnych, które w swoich domowych zbiorach mogą posiadać historyczną dokumentację - w szczególności fotografie – związaną z niezachowanymi budynkami Pałacu Saskiego, Pałacu Brühla oraz kamienicami przy ul. Królewskiej, o czym informować będziemy już wkrótce.

Aktualności

Ekspozycja „Przywracamy Serce Niepodległej” zawitała do Radomia

Kolejnym miejscem, którego mieszkańcy mają okazję bliżej poznać dzieje międzywojennych siedzib Ministerstwa Spraw Zagranicznych i Sztabu Generalnego Wojska Polskiego, jest Radom. Od 18 września 2023 r. plenerową wystawę „Przywracamy Serce Niepodległej” można odwiedzić na miejskim rynku. Serce Polski niepodległej Dzisiejszy plac marsz. Józefa Piłsudskiego w Warszawie pełnił w okresie dwudziestolecia międzywojennego funkcję centralnego placu stolicy […]

Analiza: jak wyglądały Pałace Saski i Brühla oraz kamienice przy ul. Królewskiej?

Pałac Saski, Pałac Brühla oraz trzy kamienice przy ul. Królewskiej 6, 8 i 10/12 zostaną odbudowane zgodnie z zewnętrznym kształtem architektonicznym, jaki posiadały na dzień 31 sierpnia 1939 r. Wyzwanie polegające na jego szczegółowym opisaniu podjęła pracownia Sawawa, która zbadała tysiące materiałów, pozyskanych w ramach prowadzonych przez Pałac Saski sp. z o.o. kwerend archiwalnych. Efekt […]

Wystawa „Przywracamy Serce Niepodległej” w Gdańsku

Wędrująca wystawa „Przywracamy Serce Niepodległej” tym razem zawitała do Gdańska. Mieszkańcy Trójmiasta, jak i licznie odwiedzający rejon Zatoki Gdańskiej turyści, mogą zgłębić historię Pałacu Saskiego na ekspozycji ustawionej przy gmachu Muzeum II Wojny Światowej. Wystawa „Przywracamy Serce Niepodległej” Spacer pomiędzy kubikami wystawy „Przywracamy Serce Niepodległej” pozwoli dogłębnie poznać historię odbudowywanej zachodniej pierzei pl. Piłsudskiego w […]

Druga potańcówka „W Saskim Ogrodzie koło fontanny…” za nami

Wzorem ubiegłego roku, również i w tym w ostatnią sobotę sierpnia warszawiacy i stołeczni goście zapełnili parkiet podczas potańcówki „W Saskim Ogrodzie koło fontanny…”. Niezapomniane wrażenia w tej wyjątkowej tanecznej podróży do okresu dwudziestolecia międzywojennego zapewniły kultowe zespoły: Mała Orkiestra Dancingowa i Warszawska Orkiestra Sentymentalna. Potańcówka jak za dawnych lat „W Saskim Ogrodzie koło fontanny…” […]
Kolorowa grafika z napisem Odbudować nieodbudowane. Problematyka odbudowy i rekonstrukcji w świetle współczesnych wyzwań i datą konferencji.

"Rebuilding What Was Lost" Conference Registration

Registration is now open for academics, researchers, and specialists interested in attending the „Rebuilding What Was Lost. Current Challenges in Restoring and Reconstructing Architectural Heritage” conference. The event will take place on September 20 and 21, 2023 in Warsaw. The multidisciplinary „Rebuilding What Was Lost” conference is organized by the Saski Palace company together with […]
Kolorowa grafika z napisem Odbudować nieodbudowane. Problematyka odbudowy i rekonstrukcji w świetle współczesnych wyzwań i datą konferencji.

Rejestracja na konferencję „Odbudować nieodbudowane”

Zapraszamy do rejestracji uczestnictwa w charakterze słuchaczy na międzynarodową, interdyscyplinarną konferencję naukową „Odbudować nieodbudowane. Problematyka odbudowy i rekonstrukcji w świetle współczesnych wyzwań”. Wydarzenie odbędzie się w dniach 20 i 21 września 2023 roku w Warszawie. Termin rejestracji minął 14 września 2023 r. Konferencję „Odbudować nieodbudowane” organizują spółka Pałac Saski wraz z Akademią Sztuk Pięknych w […]
widok na odsłonięte relikty Pałacu Saskiego i dziedzińca Pałacu Bruhla w Warszawie. W tle panorama miasta.

VIII 2023: podsumowanie półrocza działań Pałac Saski sp. z o.o.

Pałac Saski, Pałac Brühla i kamienice przy ul. Królewskiej 6, 8 i 10/12 są przedmiotem realizowanej od półtora roku inwestycji odbudowy zachodniej pierzei pl. Piłsudskiego w Warszawie. Ukryte pod ziemią relikty Pałacu Saskiego odsłonięto już w pierwszych miesiącach istnienia odpowiedzialnej za realizację przedsięwzięcia spółki Pałac Saski sp. z o.o. Obecnie prace w terenie koncentrują się […]

Retro-potańcówka „W Saskim Ogrodzie koło fontanny...” powraca

W ostatnią sobotę wakacji powróci retro-potańcówka „W Saskim Ogrodzie koło fontanny…”. W tym roku przedwojenne klimaty na dziedzińcu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego przywoła Warszawska Orkiestra Sentymentalna i Mała Orkiestra Dancingowa, które zagrają przeboje z czasów, gdy nad placem Piłsudskiego górował majestatycznie Pałac Saski. Wstęp na wydarzenie jest bezpłatny. Taneczne pożegnanie wakacji 26 sierpnia 2023 r., […]

Poznaj ścieżkę edukacyjną „Wokół piwnic Pałacu Saskiego”

Odsłonięte relikty Pałacu Saskiego już od blisko roku przyciągają uwagę wielu, którzy zdecydowali się zajrzeć przez wizjery umieszczone w ogrodzeniu terenu inwestycji odbudowy zachodniej pierzei pl. Piłsudskiego. Teraz historyczne mury można zobaczyć również z bliska w ramach ścieżki edukacyjnej „Wokół piwnic Pałacu Saskiego”. Wstęp jest bezpłatny, obowiązują zapisy za pomocą systemu rezerwacyjnego na naszej stronie […]

Warszawiacy śpiewają (nie)zakazane piosenki

79. rocznicę Powstania Warszawskiego już tradycyjnie mieszkańcy stolicy uczczą wspólnie śpiewając powstańcze piosenki. 1 sierpnia 2023 r. o godz. 20:30 na placu Piłsudskiego odbędzie się koncert „Warszawiacy śpiewają (nie)zakazane piosenki” z udziałem orkiestry i chóru pod kierownictwem Jana Stokłosy. Plac Piłsudskiego w Warszawie Plac marsz. Józefa Piłsudskiego w Warszawie to jedno z najbardziej rozpoznawalnych miejsc, […]