Kontrast
Czcionka
aktualności

X 2022: Pierwsze podsumowanie działalności Pałac Saski sp. z o.o.

Projekt restytucji zachodniej pierzei placu Piłsudskiego wdrażany jest w oparciu o ustawę z dnia 11 sierpnia 2021 r. o przygotowaniu i realizacji inwestycji w zakresie odbudowy Pałacu Saskiego, Pałacu Brühla oraz kamienic przy ulicy Królewskiej w Warszawie. Owe kamienice to trzy budynki położone niegdyś przy ulicy Królewskiej 6 (tzw. kamienica Malhome’a), Królewskiej 8 oraz Królewskiej 10/12 (tzw. kamienica Lesslów lub Strasburgera). Każdy z tych obiektów odtworzony zostanie według zewnętrznego kształtu architektonicznego, jaki posiadał w przeddzień wybuchu II wojny światowej, tj. 31 sierpnia 1939 r. Celem realizacji inwestycji Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego Piotr Gliński – w imieniu Skarbu Państwa – zawiązał 30 listopada 2021 r. spółkę celową Pałac Saski sp. z o.o., a następnego dnia powołał jej Radę Nadzorczą oraz Zarząd.

Funkcje Pałacu Saskiego i Pałacu Brühla

Plac Piłsudskiego w swoim obecnym kształcie pełni funkcję reprezentacyjną między innymi za sprawą usytuowanego przy nim Grobu Nieznanego Żołnierza oraz dzięki organizowanym tu uroczystościom państwowym. Okres II Rzeczypospolitej wydaje się świadczyć o tej randze co najmniej równie wyraźnie, ponieważ w istniejącym wówczas Pałacu Saskim swoją siedzibę miał Sztab Generalny, a od 1928 roku Sztab Główny Wojska Polskiego. W Pałacu Brühla znajdowało się wtedy Ministerstwo Spraw Zagranicznych.

Fasada Ministerstwa Spraw Zagranicznych, marzec 1936. Koncern Ilustrowany Kurier Codzienny - Archiwum Ilustracji, Narodowe Archiwum Cyfrowe

Zgodnie z założeniami wspomnianej wyżej ustawy odbudowane obiekty ponownie zyskają funkcje publiczne – zostaną przeznaczone między innymi na potrzeby Kancelarii Senatu RP oraz Mazowieckiego Urzędu Wojewódzkiego. Zyskają też bezpośrednio mieszkańcy Warszawy, jak i odwiedzający miasto: minister kultury i dziedzictwa narodowego wyznaczy instytucje, które w Pałacu Saskim wspólnie stworzą nowe kulturalno-historyczne centrum stolicy. Otwarta będzie ogólnodostępna przestrzeń koncentrująca różne formy sztuki i opowieści o historii, stanowiąca miejsce spotkań i dialogu. Do wypracowania koncepcji jej zagospodarowania oraz stworzenia wytycznych do programu Funkcjonalno-Użytkowego został powołany Zespół Użytkowników, w którego skład weszli przedstawiciele instytucji kultury oraz instytucji państwowych.

Dotychczasowa działalność spółki celowej Pałac Saski

W ciągu pierwszego roku funkcjonowania spółki podjęto działania przygotowawcze – w pierwszych miesiącach powstał szczegółowy harmonogram inwestycji. Dokument pozwolił na terminowe pozyskanie kolejnych decyzji administracyjnych oraz zawarcie porozumień i umów dzierżawy z zarządcami poszczególnych nieruchomości, na terenie których prowadzone będą prace – w tym z Ministerstwem Obrony Narodowej, Zarządem Zieleni m.st Warszawy oraz Zarządem Terenów Publicznych m.st. Warszawy. 18 sierpnia 2022 roku działania te zaowocowały rozpoczęciem prac w terenie. W ciągu kilku dni wokół obszaru inwestycji rozstawione zostało ogrodzenie, za którym obecnie, pod nadzorem archeologicznym, odkrywane są kolejne relikty piwnic Pałacu Saskiego. Warto wspomnieć, że samo ogrodzenie stało się przestrzenią wystawienniczą: 2 września pojawiły się na nim wielkoformatowe wydruki zdjęć pokazujących skalę zniszczeń wojennych w ramach wystawy #BezPrzedawNIEnia, stanowiącej część obchodów 83. rocznicy wybuchu II wojny światowej. Z kolei w październiku odbędzie się uroczyste otwarcie wystawy fotograficznej prezentującej artefakty odnalezione podczas prac wykopaliskowych prowadzonych w latach 2006-2008. Docelowo ogrodzenie pełnić będzie rolę miejskiej galerii sztuki, zapewniając przestrzeń również dla innych wystaw, organizowanych na przykład przez Akademię Sztuk Pięknych w Warszawie.

Inaczej niż w przypadku Pałacu Saskiego wygląda sytuacja prac archeologicznych w obszarach, na których stały Pałac Brühla oraz kamienice przy ul. Królewskiej – tutaj badania będą odbywały się po raz pierwszy. Programy prac związanych z odsłonięciem piwnic wymienionych budynków zostały już opracowane, natomiast należy spodziewać się, że ich zabezpieczenie zajmie więcej czasu ze względu na potrzebę przebadania, zabezpieczenia oraz  zinwentaryzowania znalezionych artefaktów. Równolegle zlecono analizę konserwatorską stanu zachowania odnalezionych fragmentów kamiennych dekoracji pochodzących z Pałacu Brühla oraz przystąpiono do badań petrograficznych.

Na potrzeby prowadzonych prac archeologicznych wykonane zostało tymczasowe przyłącze do sieci elektroenergetycznej. Na wypadek powstawania zastoisk wody opadowej i roztopowej w wykopie archeologicznym, zabezpieczono instalację do doraźnego odprowadzania wody do kanalizacji miejskiej. W celu obsługi komunikacyjnej terenu prowadzonych prac, przygotowano projekty czasowej organizacji ruchu i po ich zatwierdzeniu wdrożono nową organizację ruchu na ulicach Królewskiej i Wierzbowej.

Czasowa organizacja ruchu na ul. Wierzbowej i ul. Królewskiej. Mat. własne

Badania na terenie inwestycji

Jeszcze wczesną wiosną w Ogrodzie Saskim prowadzone były inwentaryzacje dendrologiczne, ornitologiczne i chiropterologiczne. Badania miały na celu opracowanie szczegółowej analizy stanu zdrowotnego drzew i krzewów oraz ustalenie populacji ich mieszkańców – ptaków, nietoperzy i wiewiórek. Dodatkowo opracowano szczegółową ekspertyzę arborystyczną na potrzeby prac związanych z gospodarką zadrzewieniami i pozostałą roślinnością.

Dzięki współpracy z Uniwersytetem Warszawskim, na całym terenie przyszłej inwestycji udało się przeprowadzić szereg nieinwazyjnych badań geofizycznych. Dzięki nim określono, co tak naprawdę znajduje się pod ziemią – jak sieci przebiegają pod terenem inwestycji, jakie obiekty historyczne mogą zostać znalezione oraz jak duże jest ryzyko natrafienia podczas prac archeologicznych i budowlanych na niewybuchy z czasów wojny. W ramach analizy terenu opracowane zostało także Studium Geologiczno-Inżynierskie, którego celem jest wstępne określenie budowy geologicznej i warunków hydrogeologicznych podłoża oraz warunków geologiczno-inżynierskich.

W trosce o wierność rekonstrukcji odbudowywanych gmachów we wrześniu przeprowadzono badania petrograficzne, m. in. baz kolumn nad Grobem Nieznanego Żołnierza – pobrane fragmenty wraz z próbkami pozyskanymi z czynnych współcześnie kamieniołomów posłużą analizie porównawczej. Na jej podstawie wybrany zostanie piaskowiec najbliższy temu, którego pierwotnie użyto do dekoracji elewacji Pałacu Saskiego.

Próbka kamienia przeznaczona do badania petrograficznego. Fot. M. Skwara

W celu monitorowania ewentualnego wpływu prowadzonych prac archeologicznych na ocalały fragment kolumnady z Grobem Nieznanego Żołnierza opracowano ekspertyzę stanu technicznego oraz założono monitoring geodezyjny pozwalający na identyfikację potencjalnych przemieszczeń i zarysowań pomnika.

Zewnętrzne wsparcie dla projektu odbudowy zachodniej pierzei pl. Piłsudskiego

Chcąc dochować wszelkiej dbałości o szczegóły związane z realizacją inwestycji spółka podejmuje szerszą współpracę z uczelniami oraz innymi instytucjami. Zarząd spółki podpisał już cztery listy intencyjne: ze wspomnianą wcześniej ASP w Warszawie, Szkołą Główną Gospodarstwa Wiejskiego, Politechniką Warszawską oraz Uniwersytetem Mikołaja Kopernika w Toruniu. Uczelnie zadeklarowały wsparcie merytoryczne podczas realizacji odbudowy zachodniej pierzei Placu Piłsudskiego, w tym wspólne prowadzenie badań naukowych, czy też organizację wydarzeń artystycznych i naukowych. W najbliższym czasie planowane jest podpisanie listów intencyjnych z kolejnymi placówkami szkolnictwa wyższego.

Działania edukacyjne

Odbudowa nieistniejących od przeszło 70 lat budynków niesie za sobą również potrzebę odtworzenia świadomości historycznej z nimi związanej. Spółka podejmuje szereg działań edukacyjnych związanych z przypomnieniem historii odbudowywanych gmachów, a także ich mieszkańców, głównie za pomocą artykułów oraz ciekawostek historycznych publikowanych w mediach społecznościowych i na stronie internetowej. Jednocześnie organizowane są również inne wydarzenia i działania promocyjne, wśród których wymienić należy: odwiedzającą kolejne miasta wystawę „Przywracamy Serce Niepodległej”, ofertę spacerów z przewodnikiem wokół Osi Saskiej, udostępnienie odwiedzającym pl. Piłsudskiego fotoplastikonu z archiwalnymi zdjęciami Osi Saskiej, zaprojektowaną dla najmłodszych i ich opiekunów interaktywną NIEMAPĘ Ogrodu Saskiego, koncert z muzyką okresu dwudziestolecia międzywojennego „W Saskim Ogrodzie koło fontanny”, a także Święto Ogrodu Saskiego – plenerowe wydarzenie, podczas którego uczestnicy mogli poczuć atmosferę lat międzywojnia.

NIEMAPA na tle fontanny w Ogrodzie Saskim. Fot. T. Tołłoczko

Dalsze kroki

Do 6 października 2022 roku piwnice Pałacu Saskiego zostały odsłonięte w około 60% - przy zachowaniu takiego tempa prac jeszcze w tym roku wpisane do rejestru zabytków ocalałe fragmenty budynku zostaną zadaszone. Konstrukcje chroniące zabytki przed negatywnym wpływem warunków atmosferycznych zbudowane zostaną z uwzględnieniem pozyskanych już zaleceń Mazowieckiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków.

Odsłonięte pozostałości piwnic Pałacu Saskiego, 2022. Fot. T. Tołłoczko

W oparciu o opracowany program badań archeologicznych podziemnych pozostałości Pałacu Brühla spółka planuje ogrodzić teren, na którym budynek się znajdował i zapewnić jego ochronę, podobnie jak miało to miejsce w przypadku odsłonięcia ruin Pałacu Saskiego. Działania te pozwolą na rozpoczęcie prac związanych z odkryciem reliktów piwnic dawnego budynku Ministerstwa Spraw Zagranicznych, a w kolejnym etapie prac archeologicznych.

Mając na uwadze jak największą dbałość o szczegóły, zlecono opracowanie analizy historyczno-urbanistycznej, która będzie dołączona w ramach dokumentacji referencyjnej do konkursu architektonicznego. Wykonane zostały również prace geodezyjne, których efektem są m.in. mapa do celów projektowych oraz mapy z projektami podziałów nieruchomości.

Spółka prowadzi szeroko zakrojoną kwerendę archiwalną szeregu instytucji polskich i zagranicznych, wskutek czego udało się zdobyć już przeszło 4000 kopii materiałów źródłowych. Pozyskane materiały pozwolą zwycięzcom przyszłorocznego konkursu architektonicznego na opracowanie projektu, na podstawie którego możliwe będzie jak najwierniejsze odtworzenie historycznych obiektów zachodniej pierzei pl. Piłsudskiego.  Planowana jest również kwerenda wśród osób prywatnych, które w swoich domowych zbiorach mogą posiadać historyczną dokumentację - w szczególności fotografie – związaną z niezachowanymi budynkami Pałacu Saskiego, Pałacu Brühla oraz kamienicami przy ul. Królewskiej, o czym informować będziemy już wkrótce.

Aktualności

Rusza konkurs architektoniczny na odbudowę Pałacu Saskiego, Pałacu Brühla i kamienic przy ul. Królewskiej

Rozpoczyna się kolejny etap inwestycji odbudowy zachodniej pierzei pl. Piłsudskiego. 22 marca 2023 r. przesłane zostały do publikacji w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej (TED) materiały dotyczące konkursu na opracowanie koncepcji architektonicznej wraz z zagospodarowaniem terenu dla odbudowy Pałacu Saskiego, Pałacu Brühla oraz kamienic przy ul. Królewskiej 6, 8 i 10/12 w Warszawie. Po publikacji operator […]
Grafika z czterema postaciami wyciętymi z dawnych zdjęć i rycin, które wyłaniają się sponad kolumnady Pałacu Saskiego. Nad nimi napis odkryj Pałac Saski.

Strona „Odkryj Pałac Saski” nominowana do Mobile Trends Awards

Niezwykła historia Pałacu Saskiego przedstawiona w formie nowoczesnej opowieści multimedialnej otrzymała nominację w konkursie Mobile Trends Awards. Strona odkryjpalacsaski.pl została przygotowana przez Pałac Saski sp. z o.o. we współpracy z Polskim Radiem. Głos w tym prestiżowym konkursie można oddać do 16 lutego 2023 r. Dzieje Pałacu Saskiego w cyfrowej opowieści Historia Pałacu Saskiego została okrutnie […]
Na pierwszym planie rysunku osoby spacerujące w Ogrodzie Saskim. W tle cukiernia Semadeniego.

„Nasza Paryska” – cukiernia z przedwojennego Ogrodu Saskiego w piosence

Czas na premierę ostatniej odsłony projektu muzycznego „Kuplety Warszawskie 2.0”. Zapraszamy do wysłuchania muzycznej walentynki, którą przesyła Marta Zalewska, autorka utworu „Nasza Paryska”. „Gdzie jest nasza Paryska?” Wybudowana w pierwszej połowie XIX wieku kamienica przy ul. Królewskiej 10 była dla miłośników słodkości jednym z obowiązkowych do odwiedzenia punktów na mapie przedwojennej Warszawy. W przylegającej do […]

„Kuplety Warszawskie 2.0”, czyli niezapomniane melodie wokół Pałacu Saskiego

Projekt „Kuplety Warszawskie 2.0” pod kierownictwem Jana Emila Młynarskiego przywraca atmosferę dawnej stolicy, w której sercu znajdował się tętniący życiem Ogród Saski. „Walczyk Warszawy”, ballada „Wrzuć grosz do fontanny” oraz utwór „W Saskim Ogrodzie” to trzy dostępne już w sieci odsłony przedsięwzięcia muzycznego. Warszawa w muzycznych wspomnieniach „Kuplety Warszawskie 2.0” to nazwa muzycznego projektu przywołującego […]
Stoisko stylizowane na kawiarnię z okresu dwudziestolecia międzywojennego. Na pierwszym planie na krzesłach przy stoliku siedzą dwaj mężczyźni w okularach do oglądania wirtualnej rzeczywistości. W tle ścianka z widokiem na Pałac Saski i logiem Pałac Saski sp. z o.o. oraz ubrana w historyczny strój kobieta.

Relacja z Kongresu Niepodległa: odbudowa Pałacu Saskiego

12 stycznia 2023 r. zakończył się dwudniowy Kongres Niepodległa podsumowujący obchody stulecia odzyskania przez Polskę niepodległości i odbudowy polskiej państwowości. Wydarzenie było okazją do zapoznania się z działalnością licznych instytucji związanych z kulturą i edukacją, których przedstawiciele podjęli również dyskusję nad perspektywami dla przyszłego rozwoju oferty kulturalnej i edukacyjnej kraju. Jeden z paneli poświęcony był […]
logo z napisem Kongres Niepodległa

Odbudować nieodbudowane – Pałac Saski na Kongresie Niepodległa

Już jutro, 11 stycznia 2023 roku rozpoczyna się dwudniowy Kongres Niepodległa. W centrum konferencyjnym Legii Warszawa przy ul. Łazienkowskiej 3 spotkają się specjaliści w dziedzinie kultury i edukacji oraz przedstawiciele władz samorządowych i państwowych. W ramach czterech ścieżek tematycznych podjęta zostanie dyskusja o nowoczesnej i odpowiadającej na społeczne potrzeby ofercie kulturalno-edukacyjnej dla mieszkańców Polski. 11 […]

XII 2022: rok działalności Pałac Saski sp. z o.o.

27 grudnia 1944 r. wycofujący się z Warszawy Niemcy, w ramach akcji wyburzania miasta, rozpoczęli wysadzanie Pałacu Saskiego w powietrze. Dwa dni później dzieło zniszczenia ukończyli, a stołeczny plac Piłsudskiego został ostatecznie pozbawiony historycznej zabudowy. Po dziesięcioleciach podejmowanych inicjatyw restytucji Pałacu Saskiego, dopiero na przełomie listopada i grudnia 2021 r. zostały one zwieńczone powołaniem spółki […]
Wieczorne ujęcie ozdobionej światełkami choinki na placu Piłsudskiego w Warszawie. W tle podświetlone kolumnada Pałacu Saskiego i pomnik księcia Józefa Poniatowskiego.

Choinka i noworoczne salwy armatnie przed Pałacem Saskim

Wraz z początkiem grudnia nadchodzi gorączkowy czas przygotowań do świąt Bożego Narodzenia. Długo wyczekiwany koniec roku to chwila odpoczynku w rodzinnym gronie i tradycje, które pielęgnujemy z pokolenia na pokolenie. Przeczytajcie o tym, co ze świątecznych i noworocznych zwyczajów warszawskich i polskich jest modą stosunkowo nową, a co wielowiekową tradycją. Świąteczne drzewko Zwyczaj dekorowania bożonarodzeniowego […]
Widziana od tyłu publiczność, przed nią na scenie dwoje prelegentów spotkania na tle dużego ekranu z logiem Pałac Saski sp. z o.o. Z lewej strony widoczny fragment świątecznej choinki.

Gospodarka zielenią podczas odbudowy Pałacu Saskiego

15 grudnia 2022 roku w Muzeum Etnograficznym w Warszawie odbyło się otwarte spotkanie na temat gospodarki zielenią w okresie odbudowy zachodniej pierzei placu Piłsudskiego. Uczestnicy zapoznali się z koncepcją ochrony i rozwoju zielonej infrastruktury. Zakłada ona przesunięcia i przesadzenia drzew i krzewów rosnących w miejscu, w którym do czasu II wojny światowej stał kompleks pałaców […]

Spotkanie otwarte „Odbudowa Pałacu Saskiego a gospodarka zielenią”

W procesie odbudowy kompleksu pałaców i kamienic zachodniej pierzei pl. Piłsudskiego jednym z obszarów działań inwestycyjnych będzie gospodarka zielenią. W najbliższy czwartek, 15 grudnia o godz. 18:00, w Muzeum Etnograficznym odbędzie się spotkanie otwarte, podczas którego każdy będzie mógł dowiedzieć się więcej na temat koncepcji ochrony i rozwoju zielonej infrastruktury przy odbudowie Pałacu Saskiego. Opinią […]