Kontrast
Czcionka
historia

Tajemnice piwnic Pałacu Saskiego

Kiedy w listopadzie 1918 roku Polska odzyskała niepodległość, budynek Pałacu Saskiego zajął Sztab Generalny Wojska Polskiego, który pod koniec 1928 roku zmienił swoją nazwę na Sztab Główny Wojska Polskiego. W trakcie przeprowadzonych badań archeologicznych w 2006 roku dokonano wielu ciekawych odkryć, takich jak nieznany wcześniej, tajemniczy tunel.

Płytki posadzkowe. Fot. J. Borowska

Pałac do remontu

Po przejęciu opuszczonego przez Niemców budynku okazało się, że jego wygląd i stan wymaga przeprowadzenia gruntownego remontu. Pieniądze na ten cel udało się pozyskać dopiero w 1923 roku. Prace według projektu architekta Aleksandra Sygietyńskiego wykonywała firma Martens i Daab, uznawana za jedną z najsolidniejszych warszawskich firm. W trakcie remontu usunięto neogotyckie detale od strony Ogrodu Saskiego, zlikwidowano balkony, odnowiono elewacje oraz odtworzono istniejącą wcześniej attykę. Pozostawiono dwa główne wejścia, po jednym do każdego ze skrzydeł. Remont objął również wnętrza budynku, dostosowując je do potrzeb sztabu. Duże sale podzielono na mniejsze pomieszczenia, odnowiono także wszystkie pokoje. Do budynku doprowadzono kanalizację, wykonano instalacje elektryczne i telefoniczne, wymieniono również posadzki.

Kafle piecowe. Fot. J. Borowska

Napisy w kotłowni

Prace remontowe pozostawiły wiele śladów w pałacowych piwnicach. Rozebrano działające od XIX wieku piece kaflowe, których elementy archeolodzy znaleźli w jamie śmietniskowej zlokalizowanej pod betonową posadzką. Piece zastąpiono centralnym ogrzewaniem. Zaopatrzona w żeliwne piece oraz instalacje grzewcze kotłownia mieściła się w północnym skrzydle budynku. Na przytwierdzonej do jednego z pieców tabliczce znamionowej udało się odczytać nazwę producenta - Starachowickie Zakłady Odlewnicze. W czasie II wojny światowej z kotłowni korzystali Niemcy. Na jednej ze ścian zachowały się wydrapane na tynku i napisane ołówkiem w słupkach cyfry. Czy ktoś próbował wykonać tu jakieś obliczenia?

Ściana z napisami. Fot. J. Borowska

Nieznany tunel

Remont budynku trwał jeszcze w latach trzydziestych. Ogromnym zaskoczeniem w trakcie prowadzonych wykopalisk archeologicznych było odkrycie podziemnego tunelu. Nikt nie spodziewał się go w tym miejscu, ponieważ nie widniał na żadnych dostępnych planach. Tunel poprowadzono przez piwnice korpusu Pałacu Morsztyna, tuż przed frontem pałacowej kolumnady, czyli przed dzisiejszym Grobem Nieznanego Żołnierza. Jego długość wynosiła czterdzieści metrów. Wchodząc wejściem od północnej strony łatwo zauważyć wizerunki dwóch orłów, które wyryto w świeżej zaprawie. Przy orłach znajduje się rok 1933, co z pewnością jest datą powstania tunelu. Orły nie posiadają koron. Prawdopodobnie ich autorem jest jeden z piłsudczyków wywodzący się z Legionów Polskich, w których używano wizerunku orła, ale bez korony.

Wizerunek orła znajdujący się w tunelu. Fot. J. Borowska

Dzięki tunelowi można było szybko przedostać się z jednego skrzydła budynku do drugiego bez konieczności opuszczania gmachu. Oprócz funkcji komunikacyjnych podziemny korytarz pełnił również ważne dla sztabu funkcje techniczne. Świadczą o tym pozostałości po osłonach kabli i wystające ze ścian haki. We wrześniu 1939 roku zarówno tunel, jak i solidnie wymurowane piwnice Pałacu Saskiego były wykorzystywane jako schron, co potwierdza znaleziona w jednym z pomieszczeń metalowa tabliczka z napisem „Schron dla rannych”.

Ceglany zbiornik. Fot. J. Borowska

Zagadkowy zbiornik

Niezwykłym odkryciem okazał się ceglany zbiornik. Odsłonięto go pod dziedzińcem południowego skrzydła Pałacu Saskiego. Podobnie jak tunel, nie figurował on na planach, które zostały udostępnione archeologom przez Centralne Archiwum Wojskowe. Co ciekawe, na ścianach okrągłego zbiornika, którego średnica wynosiła 5 m, nie stwierdzono śladów użytkowania. Jak dotąd jego funkcja i czas powstania nie zostały dokładnie określone. Najprawdopodobniej zbiornik zbudowano tuż przed wybuchem II wojny światowej z przeznaczeniem na cele przeciwpożarowe. Niestety nie zdążono z niego skorzystać.

Autor: Joanna Borowska

Aktualności

„W Saskim Ogrodzie koło fontanny...”

Jest to Saski Ogród. Nazwany tak dlatego, że kazał go zasiać niejaki król August Sas. Jak wiadomo, był on facetem tronkowem i jak sobie podchromolił, czyli znajdował się «na gazomierzu», siadał sobie w Saskiem Ogrodzie pod fontanną z dubeltówką w ręku. Magistrackie ciecie napędzali od bramy na Królewskiej różną zwierzynę, którą w klatkach z lasu […]

Tajemnice piwnic Pałacu Saskiego

Kiedy w listopadzie 1918 roku Polska odzyskała niepodległość, budynek Pałacu Saskiego zajął Sztab Generalny Wojska Polskiego, który pod koniec 1928 roku zmienił swoją nazwę na Sztab Główny Wojska Polskiego. W trakcie przeprowadzonych badań archeologicznych w 2006 roku dokonano wielu ciekawych odkryć, takich jak nieznany wcześniej, tajemniczy tunel. Pałac do remontu Po przejęciu opuszczonego przez Niemców […]
Obraz olejny przedstawiający plac Żelaznej Bramy w Warszawie. Na pierwszym planie konne powozy, spacerujący oraz rozmawiający ludzie oraz rozwieszający pranie. Na drugim planie XVIII-wieczne zabudowania miejskie oraz Żelazna Brama.

Canaletto - nadworny malarz polskich królów

Kto z nas nie zna widoków Warszawy i jej okolic autorstwa Bernardo Belotto? Obrazy znajdujące się w Zamku Królewskim w Warszawie są unikalnym dokumentem wyglądu i atmosfery osiemnastowiecznej Warszawy. Po II wojnie światowej to na ich podstawie odtworzono w stolicy wiele zniszczonych pałaców, kościołów i kamienic. Jak to się stało, że artysta urodzony w Wenecji […]

Bez sapera ani rusz

Na przestrzeni wieków wojny w różny sposób odcisnęły piętno na obszarze dzisiejszego placu Piłsudskiego. Największego spustoszenia dokonali tu Szwedzi na początku drugiej połowy XVII wieku i Niemcy w grudniu 1944 roku. Kule muszkietowe Najstarszymi militariami znalezionymi podczas wykopalisk Pałacu Saskiego w 2006 roku są kule muszkietowe. Odkryto je w fosie stanowiącej część fortyfikacji powstałych w […]
Wieczorne ujęcie ozdobionej światełkami choinki na placu Piłsudskiego w Warszawie. W tle podświetlone: kolumnada Pałacu Saskiego i pomnik księcia Józefa Poniatowskiego.

Choinka i noworoczne salwy armatnie przed Pałacem Saskim

Wraz z początkiem grudnia nadchodzi gorączkowy czas przygotowań do świąt Bożego Narodzenia. Długo wyczekiwany koniec roku to chwila odpoczynku w rodzinnym gronie i tradycje, które pielęgnujemy z pokolenia na pokolenie. Przeczytajcie o tym, co ze świątecznych i noworocznych zwyczajów warszawskich i polskich jest modą stosunkowo nową, a co wielowiekową tradycją. Świąteczne drzewko Zwyczaj dekorowania bożonarodzeniowego […]

Po co komu wykopaliska?

Przeprowadzone w 2006 roku badania archeologiczno-architektoniczne przy placu Piłsudskiego miały poprzedzać planowaną odbudowę Pałacu Saskiego. Zarządził je Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków, ponieważ teren ten znajdował się pod ochroną konserwatorską. Dwa lata później, ze względu na poszerzenie zakresu inwestycji, prace kontynuowano. W rezultacie oprócz Pałacu Saskiego przebadano fragment posesji Pałacu Brühlowskiego, a także obszar, który zajmowały […]

Order Orła Białego

Order Orła Białego to najstarsze i najważniejsze odznaczenie państwowe. Nadawany jest za znamienite zasługi cywilne i wojskowe dla Rzeczypospolitej Polskiej. Wręcza go prezydent RP zazwyczaj podczas obchodów narodowych świąt, takich jak Konstytucji 3 Maja czy Niepodległości 11 listopada. Na straży honoru Orderu Orła Białego stoi kapituła. Jej członkowie są powoływani przez prezydenta RP na pięć […]

Sztuka w służbie dyplomacji

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości Pałac Brühla stał się siedzibą Ministerstwa Spraw Zagranicznych. Aby mógł odzyskać swój dawny blask, konieczna była jego rewitalizacja. Projekt przebudowy gmachu, a później kierownictwo robót, powierzono architektowi Bohdanowi Pniewskiemu. Prace ruszyły na dobre dopiero po opuszczeniu głównego budynku przez urząd Telegrafu w 1932 roku. Pniewski wzorował się na rokokowych elewacjach […]

Skarby pod Pałacem Saskim

Któż z nas nie marzył o tym, aby podróżować po egzotycznych krajach, przeżywać niezwykłe przygody i odkrywać ukryte lub zatopione przed wiekami skarby. Nie trzeba jednak szukać zbyt daleko. Co jakiś czas czytamy lub słyszymy o przypadkowym znalezieniu skarbu. Wśród odkryć królują gliniane naczynia wypełnione najczęściej srebrnymi monetami. Rzadziej można trafić na biżuterię wysadzaną drogimi […]