Kontrast
Czcionka
historia

Pałac Brühla, pałac Becka...

Planowana odbudowa Pałacu Brühla to doskonała okazja, by przypomnieć o tej nieco dziś zapomnianej perle dawnej Warszawy. Wielowiekowa historia Pałacu Brühla to integralna część historii placu Piłsudskiego – nie tylko historii pełnej dawnego przepychu i międzywojennej elegancji polskiej dyplomacji, lecz także opowieści o tragicznych latach zaborów.

Fasada Pałacu Brühla. Grafika Leonarda Schmidtnera, odbitka z 1837 roku; archiwum Muzeum Narodowego w Warszawie

Niezwykłe początki Pałacu Brühla

W roku 1639 budowę swej warszawskiej siedziby rozpoczął wybitny urzędnik i dyplomata, marszałek sejmu, wojewoda sandomierski, podkanclerzy koronny Jerzy Ossoliński. Do dziś wspominany jest przede wszystkim jako ten, który sześć lat wcześniej, posłując do papieża Urbana VIII prowadził delegację tak pełną przepychu, że zadziwił lud rzymski dając mu szansę, by zbierać złote podkowy, gubione – zresztą nieprzypadkowo - przez konie poselskiego orszaku. W dziejach Warszawy zasłynął Ossoliński przede wszystkim jako budowniczy pałacu przy ulicy Wierzbowej. Paradoksalnie, Pałac nie nosi jednak imienia twórcy, a jednego z późniejszych właścicieli - Henryka Brühla.

Z Gameren do Saksonii

Pałac Ossolińskiego wielokrotnie zmieniał właścicieli, a także funkcję i wygląd. W latach 1681–1696 przebudowany został według projektu słynnego niderlandzkiego architekta Tylmana z Gameren, w połowie kolejnego stulecia w stylu rokoka rozbudowali go z kolei architekci sascy - Joachim Jauch i Johann Knöbel. Kiedy zaś w 1787 przeznaczono Pałac na siedzibę ambasady rosyjskiej, po raz kolejny został on przebudowany - tym razem przez Dominika Merliniego, naczelnego architekta Rzeczypospolitej.

Brama wjazdowa, marzec 1936. Koncern Ilustrowany Kurier Codzienny - Archiwum Ilustracji, Narodowe Archiwum Cyfrowe

Trudy XIX wieku

Jeszcze w czasach Królestwa Polskiego Pałac spełniał funkcje reprezentacyjne - był to m.in. pierwszy warszawski adres Wielkiego Księcia Konstantego. Jednak kolejne dekady XIX wieku stały się okresem postępującej degradacji budynku. Przyczyniło się do tego umieszczenie tu w 1882 roku siedziby Głównego Urzędu Telegraficznego. Adaptując wówczas Pałac na pomieszczenia biurowe usunięto wysoki, łamany dach nad głównym korpusem, uproszczono elewacje i w dużej mierze pozbawiono go stylu.

Doszło do tego, że w 1913 roku w gabinecie dyrektora Urzędu zapadł się sufit, a stropy zaczęły pękać pod ciężarem zamontowanego w Pałacu sprzętu telegraficznego.

Fasada Ministerstwa Spraw Zagranicznych, marzec 1936. Koncern Ilustrowany Kurier Codzienny - Archiwum Ilustracji, Narodowe Archiwum Cyfrowe

Pałac Brühla jako wizytówka polskiej dyplomacji

Kolejny okres świetności Pałacu Brühla miał się rozpocząć w latach lat 30. ubiegłego stulecia. Wprawdzie już od 1918 roku budynek był oficjalnie własnością Ministerstwa Spraw Zagranicznych, ale w rzeczywistości nadal mieściły się tam biura urzędników telegrafu. Dopiero w 1932 przystąpiono do przygotowania generalnej przebudowy pałacu w celu ulokowania tam centrali MSZ. Wyzwanie, jakim było zmieszczenie w Pałacu ponad 300 pokoi biurowych, sal reprezentacyjnych oraz części mieszkalnej dla ministra Józefa Becka przypadło architektowi Bohdanowi Pniewskiemu. Pałac nie tylko odzyskał dawny blask, ale też wzbogacił się o nowoczesny wystrój. Dzięki temu, że do współpracy przy jego tworzeniu Pniewski zaprosił szerokie grono artystów, a także wykorzystał krajowe materiały - jak tkaniny spółdzielni „Ład”, czarny dąb wydobyty z dna Prypeci czy jedwabie z Milanówka - stał się wizytówką współczesnej polskiej sztuki. Za sprawą Pniewskiego Pałac zyskał też nowy element - modernistyczny pawilon mieszkalny ministra. Od strony Ogrodu Saskiego można było podziwiać jego wysmukłą kolumnadę i reprezentacyjne schody.

Pawilon Becka, marzec 1936. Koncern Ilustrowany Kurier Codzienny - Archiwum Ilustracji, Narodowe Archiwum Cyfrowe

Od 1935 roku Ministerstwo Spraw Zagranicznych powoli zajmowało biura w swej nowej siedzibie. Jej uroczysta inauguracja odbyła się w maju 1937 roku, podczas wizyty rumuńskiego króla Karola II.

Od jesieni 1939 do wybuchu Powstania Warszawskiego w Pałacu Brühla rezydował gubernator dystryktu warszawskiego Ludwig Fischer. Samo Powstanie Pałac przetrwał, został jednak wysadzony przez Niemców 19 grudnia 1944 roku.

Aktualności

Warszawski Pałac Brühla w okresie międzywojennym

Po odzyskaniu niepodległości w 1918 roku, w oficynach Pałacu Brühla, który pełnił funkcję siedziby Centralnego Urzędu Telegraficznego, wydzielono pomieszczenia dla Ministerstwa Spraw Zagranicznych. Wreszcie w końcu lat 20. całe założenie rezydencjonalne zostało przejęte przez placówkę dyplomatyczną. Ciekawe wyjaśnienia powyższej decyzji pojawiają się w relacjach z epoki – w tym we wspomnieniach ministerialnych urzędników. Przy wyborze […]
Rysunek Pałacu Sanguszków (Pałacu Bruhla)

Pałac Ossolińskiego–Brühla do 1918 roku

Trzysta lat z dziejów warszawskiej rezydencji Warszawska rezydencja przy ulicy Wierzbowej, powszechnie nazywana Pałacem Brühla lub Sandomierskim, należała do najciekawszych przykładów architektury nowożytnej w Polsce. Dziś obiekt nie istnieje, lecz znacząca liczba materiałów archiwalnych (źródeł rękopiśmiennych, rysunków architektonicznych, dzieł sztuki czy przedwojennych fotografii) pozwala na prześledzenie jego skomplikowanej historii. Pałac wielokrotnie przebudowywano, lecz wszystkie fazy […]

„W Saskim Ogrodzie koło fontanny...”

Jest to Saski Ogród. Nazwany tak dlatego, że kazał go zasiać niejaki król August Sas. Jak wiadomo, był on facetem tronkowem i jak sobie podchromolił, czyli znajdował się «na gazomierzu», siadał sobie w Saskiem Ogrodzie pod fontanną z dubeltówką w ręku. Magistrackie ciecie napędzali od bramy na Królewskiej różną zwierzynę, którą w klatkach z lasu […]

Tajemnice piwnic Pałacu Saskiego

Kiedy w listopadzie 1918 roku Polska odzyskała niepodległość, budynek Pałacu Saskiego zajął Sztab Generalny Wojska Polskiego, który pod koniec 1928 roku zmienił swoją nazwę na Sztab Główny Wojska Polskiego. W trakcie przeprowadzonych badań archeologicznych w 2006 roku dokonano wielu ciekawych odkryć, takich jak nieznany wcześniej, tajemniczy tunel. Pałac do remontu Po przejęciu opuszczonego przez Niemców […]
Obraz olejny przedstawiający plac Żelaznej Bramy w Warszawie. Na pierwszym planie konne powozy, spacerujący oraz rozmawiający ludzie oraz rozwieszający pranie. Na drugim planie XVIII-wieczne zabudowania miejskie oraz Żelazna Brama.

Canaletto - nadworny malarz polskich królów

Kto z nas nie zna widoków Warszawy i jej okolic autorstwa Bernardo Belotto? Obrazy znajdujące się w Zamku Królewskim w Warszawie są unikalnym dokumentem wyglądu i atmosfery osiemnastowiecznej Warszawy. Po II wojnie światowej to na ich podstawie odtworzono w stolicy wiele zniszczonych pałaców, kościołów i kamienic. Jak to się stało, że artysta urodzony w Wenecji […]

Bez sapera ani rusz

Na przestrzeni wieków wojny w różny sposób odcisnęły piętno na obszarze dzisiejszego placu Piłsudskiego. Największego spustoszenia dokonali tu Szwedzi na początku drugiej połowy XVII wieku i Niemcy w grudniu 1944 roku. Kule muszkietowe Najstarszymi militariami znalezionymi podczas wykopalisk Pałacu Saskiego w 2006 roku są kule muszkietowe. Odkryto je w fosie stanowiącej część fortyfikacji powstałych w […]
Wieczorne ujęcie ozdobionej światełkami choinki na placu Piłsudskiego w Warszawie. W tle podświetlone: kolumnada Pałacu Saskiego i pomnik księcia Józefa Poniatowskiego.

Choinka i noworoczne salwy armatnie przed Pałacem Saskim

Wraz z początkiem grudnia nadchodzi gorączkowy czas przygotowań do świąt Bożego Narodzenia. Długo wyczekiwany koniec roku to chwila odpoczynku w rodzinnym gronie i tradycje, które pielęgnujemy z pokolenia na pokolenie. Przeczytajcie o tym, co ze świątecznych i noworocznych zwyczajów warszawskich i polskich jest modą stosunkowo nową, a co wielowiekową tradycją. Świąteczne drzewko Zwyczaj dekorowania bożonarodzeniowego […]

Po co komu wykopaliska?

Przeprowadzone w 2006 roku badania archeologiczno-architektoniczne przy placu Piłsudskiego miały poprzedzać planowaną odbudowę Pałacu Saskiego. Zarządził je Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków, ponieważ teren ten znajdował się pod ochroną konserwatorską. Dwa lata później, ze względu na poszerzenie zakresu inwestycji, prace kontynuowano. W rezultacie oprócz Pałacu Saskiego przebadano fragment posesji Pałacu Brühlowskiego, a także obszar, który zajmowały […]

Order Orła Białego

Order Orła Białego to najstarsze i najważniejsze odznaczenie państwowe. Nadawany jest za znamienite zasługi cywilne i wojskowe dla Rzeczypospolitej Polskiej. Wręcza go prezydent RP zazwyczaj podczas obchodów narodowych świąt, takich jak Konstytucji 3 Maja czy Niepodległości 11 listopada. Na straży honoru Orderu Orła Białego stoi kapituła. Jej członkowie są powoływani przez prezydenta RP na pięć […]