Kontrast
Czcionka
aktualności

Zabytki i zagadki archeologiczne z wykopalisk Pałacu Brühla

Już na samym początku prace archeologiczne na terenie dawnego kompleksu Pałacu Brühla przyniosły niespodziewane znaleziska, takie jak połowicznie zachowana rzeźba „Chwała”. Kolejne tygodnie i miesiące działań również nas nie rozczarowały. W toku prac znaleziono wiele mniejszych, ale równie ciekawych zabytków ruchomych, które odsłaniają przed nami kolejne karty historii tego miejsca. Z ziemi wyłoniono nawet istne zagadki archeologiczne.

Biała dama w Pałacu Brühla

Jednym z najwdzięczniejszych obiektów, które znaleziono podczas wykopalisk, jest fragment figurki przedstawiającej kobiecą postać. Wykonany z porcelany artefakt nazwany został pieszczotliwie „pastereczką”, choć tak naprawdę o faktycznym kształcie i pierwotnej funkcji obiektu dowiemy się więcej dopiero po zakończeniu badań, bo wyglądająca na ozdobę figurka równie dobrze mogła być fragmentem serwisu. Na razie można za to powiedzieć, że figurka pochodzi prawdopodobnie z drugiej połowy XVIII wieku.

Górna część białej porcelanowej figurki przedstawiającej postać kobiecą. Głowa uniesiona do góry, prawa ręka wyciągnięta do przodu. W tle pozostałości ceglanych murów Pałacu Saskiego.
Fragment figurki porcelanowej, prawdopodobnie XVIII w. Fot. T. Tołłoczko

Do najbardziej nieoczekiwanych znalezisk należy maleńkie, przedwojenne naczynie. To pokryty motywami geometrycznymi i roślinnymi kieliszek kiduszowy. Nad takim naczyniem wypełnionym winem odmawiano błogosławieństwo, które było częścią ceremonii odprawianej z okazji szabatu oraz innych świąt żydowskich. Choć w przypadku wykopalisk na terenie Pałacu Brühla i jego okolic znaleziono kubeczek metalowy, który prawdopodobnie był platerowany, powstawały także kieliszki ze szkła i srebra. Do częstych motywów ornamentalnych należały m.in. lulawy, czyli gałązki palmy daktylowej. Podobne zdobienia możemy dostrzec na kieliszku odnalezionym na terenie odbudowywanego pałacu.

Metalowy kieliszek kiduszowy zdobiony motywami roślinnymi, lekko pokryty szaro-zielonym nalotem. Tło rozmyte.
Kieliszek kiduszowy, XX w. Fot. T. Tołłoczko

Resztki z pańskiego stołu

Wśród reliktów, które odkryli archeolodzy, znajduje się duża grupa przedmiotów związanych z jedzeniem. Jeśli chodzi o naczynia, na których dawniej serwowano potrawy, teren wykopalisk okazał się bardzo łaskawy. Znaleziono setki fragmentów talerzy, dzbanów czy butelek, wykonanych z materiałów, takich jak kamionka, fajans i porcelana.

Liczne fragmenty ceramiki i szkła oraz dwie butelki, czyli zagadki archeologiczne czekające na rozwikłanie. Drobne elementy rozłożone są na tekturze znajdującej się na granitowych płytach.
Fragmenty ceramiki i szkła. Fot. T. Tołłoczko

W grupie obiektów związanych z jedzeniem znalazły się także drobne pozostałości potraw, które tu kiedyś spożywano. Do tego typu znalezisk, które mówią nam o tym, jak się żyło w Pałacu Brühla, należą muszle ostryg. Całe garście resztek po tych mięczakach zachowały się w piwniczce, która w połowie XVIII wieku służyła za śmietnik. Ostrygi były w tym dworskim okresie smakołykiem, którym najmożniejsi umilali sobie dni postne. Więcej o wykwintnej i często zaskakującej kuchni tego okresu można dowiedzieć się oglądając jeden z odcinków cyklu „Fenomen”.

Zbiór starych muszli ostryg, brzegi ukruszone.
Muszle ostryg. Fot. T. Tołłoczko

Z niektórych elementów udało się ułożyć prawie całe, przyozdobione w rozmaite ornamenty, naczynia pochodzące m.in. z XVIII wieku. Ten okres był zresztą kluczowy dla rozwoju europejskiej porcelany. To właśnie na początku XVIII stulecia, pod patronatem Augusta II Mocnego, rozpoczęto jej produkcję w Saksonii. Nie mogą więc dziwić znaleziska związane z porcelaną na terenie wokół dawnej rezydencji królewskiej, Pałacu Saskiego.

Fragmenty fajansowego talerza o białej barwie z ciemnym niebieskim wzorem, prawdopodobnie cebulowym, podczas składania w całość. Dookoła inne fragmenty naczyń, które stanowią zagadki archeologiczne do złożenia.
Fragmenty talerza fajansowego, XVIII w. Fot. T. Tołłoczko

Zagadki archeologiczne z Pałacu Brühla

Pomimo lat doświadczeń i szerokiej wiedzy eksperckiej niejednokrotnie zdarza się, że nowo odsłonięty artefakt zaskoczy archeologa. Takie zagadki archeologiczne pojawiły się także tu, pod postacią dwunastu niepozornie wyglądających, obłych przedmiotów ze szkła pochodzących z drugiej połowy XVIII wieku. Laikowi obiekty te mówią zapewne niewiele i wyglądają jak fragmenty większych przedmiotów, które zniszczyła wojenna pożoga. Po szybkiej kwerendzie naukowej, specjaliści pracujący na terenie dawnego Pałacu Brühla uznali, że mamy najpewniej do czynienia z gładzikami, czyli przedmiotami, którymi można wyprasować trudno dostępne załamki tkanin, szczególnie lnu. Jeden z artefaktów wypróbowano nawet na kawałku materiału, by przetestować działanie swoistego „żelazka”.

Szklany, okrągły przedmiot w kobiecej dłoni to jeden z egzemplarzy zagadki archeologicznej. Na zdjęciu użyty do prasowania kawałka lnu. Białe tło.
Szklany „gładzik” do lnu, XVIII w. Fot. M. Gorzkowska

Przyjaciel człowieka pośród wykopalisk

Do obiektów o znacznie bardziej klarownej funkcji należy uchwyt z wizerunkiem psa, pochodzący sprzed czasów wojny. Obiekt z budzącą sympatię paszczą czworonoga jest tak naprawdę pustą w środku okładziną zakończenia laski. Główka psa myśliwskiego stworzona została z tworzywa sztucznego. Archeolodzy znaleźli ją w przestrzeni dawniej zajmowanej przez południową kordegardę Pałacu Brühla. Z kolei dziś rączkę laski można podziwiać na wystawie „Skarby Pałacu Brühla”, która znajduje się w pawilonie ekspozycyjnym w przestrzeni placu Piłsudskiego.

Wykonana z tworzywa sztucznego rękojeść laski w kształcie głowy psa łowczego na tle pozostałości ceglanych murów Pałacu Saskiego.
Rękojeść laski. Fot. T. Tołłoczko

aktualności

Próbki piaskowca na terenie odbudowy Pałacu Saskiego

Rozpoczynają się obserwacje próbnych płyt kamiennych w związku z odbudową Pałaców Saskiego i Brühla oraz kamienic przy ul. Królewskiej. 20 fragmentów piaskowca wydobytego z kilku polskich kamieniołomów, m.in. z okolic Szydłowca oraz z Dolnego Śląska, trafiło na warszawski pl. Piłsudskiego. Regularny monitoring pozwoli dostrzec zmiany właściwości kamienia poddanego wpływowi warunków atmosferycznych bezpośrednio w miejscu, w […]

29. Międzynarodowe Biennale Plakatu – wystawa na pl. Piłsudskiego

Już po raz drugi ogrodzenie terenu odbudowy zespołu Pałaców Saskiego i Brühla oraz kamienic przy ul. Królewskiej stanie się galerią sztuki plakatu. Wystawę plenerową „Quo Vadis”, czyli wybrane prace artystów biorących udział w 29. edycji Międzynarodowego Biennale Plakatu w Warszawie, można oglądać na pl. Piłsudskiego od 5 lipca 2025 r. do końca wakacji. Światowe święto […]

Nowy katalog dzieł z archiwów w Dreźnie: Pałac Saski na dawnych rysunkach

„Wspólne dziedzictwo polsko-saskie” to opracowany naukowo zbiór powstałych w okresie panowania dynastii saskiej ponad 1100 rysunków architektonicznych, które dziś znajdują się w drezdeńskich archiwach. Wzbogaconą o zbiór esejów publikację pod redakcją profesorów Jakuba Sity oraz Pawła Migasiewicza wydano m.in dzięki współpracy Instytutu Sztuki PAN, Zamku Królewskiego w Warszawie, Instytutu Polonika oraz spółki Pałac Saski. Premiera […]

298. urodziny Ogrodu Saskiego

Ostatni dzień maja przyniósł największą dotąd edycję Święta Ogrodu Saskiego. Blisko 80 tysięcy warszawiaków i turystów wzięło udział w czwartej odsłonie całodziennego wydarzenia retro, którego program w 2025 r. wzbogaciły liczne atrakcje nowych partnerów. Dzięki temu, oprócz zastępów muzyków, rekonstruktorów okresu międzywojennego, pasjonatów bicykli i automobili czy specjalistów od pokazów VR, uczestnicy mogli liczyć na specjalną, […]

Program 4. edycji Święta Ogrodu Saskiego

Zapraszamy na 4. edycję Święta Ogrodu Saskiego w Warszawie w sobotę 31 maja 2025 r. w godz. 10.00-20.30 – wstęp wolny. Program ramowy Święta Ogrodu Saskiego: 10.00 – parada na otwarcie z bicyklami na czele – start przy ul. Niecałej 10.00-18.00 – Warsztatownia Chopina (Narodowy Instytut Fryderyka Chopina): warsztaty „Baw się razem z Fryckiem” 10.00-18.00 – Muzeum Historii Polski 12.30 – spacer historyczny […]

Święto Ogrodu Saskiego – rodzinne wydarzenie pełne retro atrakcji już 31 maja

Już po raz czwarty Święto Ogrodu Saskiego rozbudzi urokliwe alejki najstarszego parku publicznego w Polsce. W ostatnią sobotę maja 2025 r. spotkamy się w Ogrodzie Saskim, by poczuć atmosferę Warszawy sprzed lat, gdy dostojne Pałace Saski i Brühla wieńczyły jeszcze brzegi tego zielonego salonu stolicy. W tym roku, oprócz tradycyjnych już retro atrakcji dla małych […]
Na pierwszym planie zdjęcia odwróceni tyłem uczestnicy konferencji, za nimi po lewej stronie przy pulpicie z mikrofonem dwie prelegentki. Po prawej stronie ekran rzutnika z wyświetloną mapą fragmentu Warszawy (z Ogrodem Saskim) oraz szkicami Pałacu Brühla, dokumentującymi przemiany jego wyglądu.

Forum dobrych praktyk odbudowy. Pałac Saski a wyzwania nowoczesności

Jakie wyzwania wiążą się z realizacją odbudowy historycznych gmachów przy użyciu najnowszych technologii? To tylko jedno z szeregu zagadnień, jakie pojawiły się podczas zorganizowanego w marcu 2025 r. „Forum dobrych praktyk odbudowy”. Specjalistyczne sympozjum to element trwających prac przygotowawczych do odbudowy zespołu Pałaców Saskiego i Brühla oraz kamienic przy ul. Królewskiej w Warszawie. Od pozostałości […]

Historyczny fragment Zamku Królewskiego odnaleziony na terenie Pałacu Brühla

Z inicjatywy spółki Pałac Saski 31 marca 2025 r. w Sali Rycerskiej Zamku Królewskiego w Warszawie przekazano część kamiennej tablicy, która niegdyś zdobiła wschodnią elewację Zamku. Płyta z inskrypcją – znaleziona podczas pierwszego sezonu prac archeologicznych prowadzonych przez spółkę na terenie dawnego Pałacu Brühla – to jedna z zagadek, które zaskoczyły specjalistów. Badania archeologiczne na terenie […]

Odbudowa Pałacu Saskiego: podsumowanie 2024 roku

Kolejne etapy prac przygotowawczych związanych z odbudową kompleksu Pałaców Saskiego i Brühla oraz trzech kamienic przy ul. Królewskiej w Warszawie dobiegają końca. W 2024 r. na terenie realizowanej inwestycji przy pl. marsz. J. Piłsudskiego przeprowadzono prace związane przede wszystkim z ochroną materialnego świadectwa historii, jakie stanowią pozostałości murów wysadzonych w powietrze 80 lat temu siedzib […]

Książka „Golec rzymski w koszuli” z wyróżnieniem

Tegoroczna publikacja naukowa „Golec rzymski w koszuli. Pomnik księcia Józefa Poniatowskiego w Warszawie” cieszy się uznaniem. Wydawnictwo, które ukazało się przy współpracy Muzeum Łazienki Królewskie ze spółką Pałac Saski, otrzymało wyróżnienie podczas 32 Ogólnopolskiego Przeglądu Książki Krajoznawczej i Turystycznej. Wcześniej książka otrzymała także nominację do Varsavianów Roku w Konkursie im. Hanny Szwankowskiej. Golec rzymski w koszuli Zaskakujący […]