12 stycznia 2023 r. zakończył się dwudniowy Kongres Niepodległa podsumowujący obchody stulecia odzyskania przez Polskę niepodległości i odbudowy polskiej państwowości. Wydarzenie było okazją do zapoznania się z działalnością licznych instytucji związanych z kulturą i edukacją, których przedstawiciele podjęli również dyskusję nad perspektywami dla przyszłego rozwoju oferty kulturalnej i edukacyjnej kraju. Jeden z paneli poświęcony był dyskusji nad odbudową Pałacu Saskiego, a udział w nim wzięli m.in. Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków oraz wiceprezydent m.st. Warszawy.

Stulecie Niepodległej

Obchody setnej rocznicy odzyskania przez Rzeczpospolitą niepodległości rozpoczęły się wraz z ogłoszeniem Programu Wieloletniego „Niepodległa” na lata 2017-2022. Zrealizowane w tym okresie projekty nawiązują do obecnych w całej polskiej historii wartości: dążenia do wolności, poszanowania godności i praw człowieka oraz solidarności. Przyświecały one rozlicznym przedsięwzięciom, wśród których znalazły się poświęcone dziedzictwu polskiej kultury wystawy muzealne, warsztaty, konferencje o charakterze lokalnym, jak i międzynarodowym, cykle koncertów, projekty badawcze, pokazy filmowe oraz wiele innych wydarzeń kulturalnych. Obchody te upamiętni także inny projekt, ogłoszony przez Prezydenta RP w dniu Święta Niepodległości w 2018 roku: odbudowa zespołu Pałaców Saskiego i Brühla oraz kamienic przy ul. Królewskiej, która symbolicznie zwieńczy dzieło powojennej odbudowy Warszawy.

Kongres Niepodległa

Podsumowaniem pięcioletnich obchodów stulecia wolnej Polski był Kongres Niepodległa, który odbył się w dniach 11-12 stycznia w Warszawie. Zaproszeni do udziału w wydarzeniu przedstawiciele placówek kulturalnych i oświatowych, a także władz samorządowych i państwowych, w trakcie sesji plenarnych oraz paneli dyskusyjnych pokrótce zrelacjonowali działalność swoich instytucji wpisujących się w obchody. Prelegenci wspominali również o przeszkodach, jakie pojawiały się na drodze do efektywnego wdrożenia projektów, co było z kolei punktem wyjścia do dalszej dyskusji nad rozwojem oferty kulturalno-edukacyjnej. Dyskusje podzielono na cztery ścieżki tematyczne: „Dziedzictwo i jego rola w budowaniu pamięci historycznej”, „Nowoczesna edukacja do uczestnictwa w kulturze”, „Współpraca międzyinstytucjonalna i międzysektorowa na rzecz kultury i dziedzictwa” oraz „Budowa i promocja wizerunku Polski za granicą”.

Odbudować nieodbudowane – dyskusja o Pałacu Saskim

Podczas pierwszego dnia Kongresu Niepodległa zgromadzeni na sali plenarnej wzięli udział w panelu pt. „Odbudować nieodbudowane – wokół odbudowy Pałacu Saskiego, Pałacu Brühla oraz kamienic przy ul. Królewskiej”. Dyskusję poprowadził dr Michał Laszczkowski, dyrektor Narodowego Instytutu Konserwacji Zabytków. Jedno z pierwszych pytań, dotyczące m.in. zachowania zabytkowych reliktów, skierował do prof. dr. hab. Jakuba Lewickiego, Mazowieckiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. Następnie moderator dyskusji podniósł kolejny ważki temat – rewitalizację Ogrodu Saskiego oraz ożywienie placu Piłsudskiego w oparciu o zaproponowaną przez Pałac Saski sp. z o.o. koncepcję „Zielonej Osi Saskiej”. W tej kwestii głos zabrał Michał Olszewski, zastępca prezydenta m.st. Warszawy, według którego odbudowa zachodniej pierzei placu Piłsudskiego będzie miała pozytywny wpływ na ożywienie tej przestrzeni, natomiast jego skalę zdeterminują przyszłe funkcje historycznych budynków.

O zakończonej już sukcesem odbudowie innego Pałacu Saskiego – podróżnej rezydencji króla Augusta III, znajdującej się w Kutnie, na trasie z Warszawy do Drezna – opowiadał kolejny prelegent dr Piotr Stasiak, zastępca dyrektora Muzeum Regionalnego w Kutnie. Obiekt został już oddany przez wykonawcę, obecnie urządzane są w nim ekspozycje muzealne, a oficjalne otwarcie planowane jest na wrzesień br. Głos w dyskusji zabrał także dr arch. Tomasz Jeleński, prezes Stowarzyszenia INTBAU Polska i przewodniczący INTBAU College of Chapters, który w swym wystąpieniu szczególną uwagę zwrócił na potrzebę jak najwierniejszego odtworzenia detalu, w tym płaskorzeźb. Do tego wątku nawiązał później moderator panelu, wspominając o współpracy Pałac Saski sp. z o.o. z wieloma instytucjami, takimi jak choćby Stowarzyszenie Architektów Polskich, Muzeum Ziemi PAN czy Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie.

Transmisja panelu dyskusyjnego:

Kawiarnia paryska

W ofercie Kongresu, poza dyskusjami i sesjami plenarnymi, znalazły się również stoiska kilku instytucji związanych z kulturą i dziedzictwem. Wystawcy prezentowali swoje materiały edukacyjne w postaci książek, gier, czy też plakatów. Na uczestników wydarzenia czekała również niepowtarzalna okazja odwiedzenia kawiarni w klimacie okresu dwudziestolecia międzywojennego. Przedwojenne kredensy, gramofon oraz drewniany wieszak z cylindrami to tylko niektóre z elementów inscenizacji stoiska Pałac Saski sp. z o.o. Ubrane w historyczne stroje panie wręczały kawiarnianym gościom plakaty ze zdjęciami pochodzącymi z wystawy „Okruchy Przeszłości” oraz materiały edukacyjne dla dzieci w postaci Niemapy, czyli bogato ilustrowanej mapy Ogrodu Saskiego z historycznymi opowieściami i zadaniami do wykonania. W menu kawiarni znalazła się również nieszablonowa pozycja – przejażdżka bryczką przed Pałacem Saskim – możliwa dzięki okularom przeznaczonym do oglądania wirtualnej rzeczywistości. Widoczną podczas podróży kolumnadę Pałacu Saskiego, oddzielającą tętniący życiem plac Piłsudskiego od Ogrodu Saskiego, dziś oglądamy jeszcze przy użyciu okularów VR, jednak już w tej dekadzie stanie się ona istniejącym w realnym świecie elementem architektury Warszawy.

Fotorelacja z Kongresu (Fot. T. Tołłoczko/BN):