Wystawa „Wspólne miejsce, wspólna pamięć. 100 lat Grobu Nieznanego Żołnierza w Warszawie”
Sto lat temu odsłonięto jedno z najważniejszych miejsc pamięci w Polsce: Grób Nieznanego Żołnierza w Warszawie. Choć jego dzisiejszy kształt jest wszystkim dobrze znany, mało kto pamięta, jak wyglądał przed wojną, czyli w swojej pełnej formie w arkadach kolumnady Pałacu Saskiego. Osunęły się także w otchłań zapomnienia emocje, które towarzyszyły naszym przodkom w tym czasie. O historii powstania Grobu Nieznanego Żołnierza oraz o społecznym wymiarze tego, co się wydarzyło 2 listopada 1925 r., opowiada najnowsza wystawa plenerowa pt. „Wspólne miejsce, wspólna pamięć. 100 lat Grobu Nieznanego Żołnierza w Warszawie”. Wystawę można oglądać przez całą dobę w bezpośrednim otoczeniu pomnika na pl. marsz. J. Piłsudskiego w Warszawie.
Początki historii Grobu Nieznanego Żołnierza
Skala i okrucieństwo Wielkiej Wojny wstrząsnęły naszym społeczeństwem. Choć w następstwie ogólnoświatowego konfliktu Polska odzyskała niepodległość, radość przyćmiewała myśl o tysiącach poległych. Narodziła się wtedy społeczna potrzeba, by uczcić pamięć tych, których ciał nigdy nie zidentyfikowano, lub nie odzyskano. Podobne myśli pojawiły się w tym samym czasie w różnych miejscach w Europie, budując wspólnotę pamięci. Więcej o tym, gdzie na naszym kontynencie pojawiły się pierwsze upamiętnienia w formie Grobu Nieznanego Żołnierza, można dowiedzieć się zwiedzając wystawę plenerową w przestrzeni pl. marsz. J. Piłsudskiego, prezentowaną na ogrodzeniu terenu inwestycji odbudowy Pałaców Saskiego i Brühla oraz trzech kamienic przy ul. Królewskiej.
Wspólne miejsce, wspólna pamięć
Choć dziś trudno sobie wyobrazić Grób Nieznanego Żołnierza w innej przestrzeni niż właśnie na pl. marsz. J. Piłsudskiego, długo debatowano nad miejscem ostatecznego pochówku nienazwanego bohatera. Decyzja, by pomnik pojawił się tu, przy Pałacu Saskim, czyli ówczesnej siedzibie Sztabu Generalnego Wojska Polskiego, została narzucona oddolnie. Pewnego grudniowego poranka 1924 r. nieznane osoby złożyły u stóp pomnika księcia Józefa Poniatowskiego, który wówczas symbolicznie stał na czele wojska polskiego przed Pałacem Saskim, pamiątkową płytę z napisem: „Nieznanemu Żołnierzowi Poległemu za Ojczyznę”. Liczba kwiatów i zniczy, którymi warszawiacy zaczęli dekorować płytę pokazała, że lokalizacja została przyjęta z entuzjazmem. Wydarzenie przyspieszyło oficjalne decyzje i doprowadziło do odsłonięcia pomnika w arkadach kolumnady samego Pałacu Saskiego. To jednak nie koniec nieoczywistej historii samego Grobu, a raczej początek historii nowej, nierozerwalnie splecionej z losami kraju, o której również opowiada wystawa plenerowa.
Wystawa edukacyjna na pl. Piłsudskiego
Czterdzieści siedem plansz wystawy „Wspólne miejsce, wspólna pamięć. 100 lat Grobu Nieznanego Żołnierza w Warszawie” flankuje z dwóch stron dzisiejszą formę pomnika. Dzięki temu można porównać jego dawny kształt z obecnym, a także dowiedzieć się więcej na temat detali, które zdobią – lub zdobiły – monument. Wśród licznych materiałów archiwalnych znajdują się również kody QR, które prowadzą do współczesnych materiałów edukacyjnych, takich jak cykl Fenomen Pałaców Saskiego i Brühla na YouTube. Nie zabrakło także informacji o najnowszej historii Grobu: odnalezionych na aukcji tarczach orderu Virtuti Militari, które niegdyś zdobiły pomnik. Jak się okazało dzięki analizie ekspertów, jedna z tarcz była częścią wystroju oryginalnego pomnika, czyli „pamięta” moment jego odsłonięcia sto lat temu.
Choć wystawa powstała w ramach działań edukacyjnych pod hasłem „Silni dzięki wolności. Silni dzięki pamięci: 100 lat Grobu Nieznanego Żołnierza w Warszawie”, opowiada nie tylko o historii tego narodowego miejsca pamięci. Przedstawiono również burzliwe dzieje samego placu na przestrzeni ostatnich stu lat, którego losy odzwierciedlają trudną historię Polski XX wieku. Nie zabrakło także sekcji dotyczących tak najstarszych dziejów tego miejsca, jaki i najbliższej przyszłości otoczenia Grobu, czyli odbudowy zachodniej pierzei placu marsz. J. Piłsudskiego. W ramach jej założeń Grób Nieznanego Żołnierza odzyska swój oryginalny, przedwojenny kształt. Jednocześnie jego obecna forma zostanie wyodrębniona dylatacją i barwą.
W hołdzie Nieznanym: Mapping Stulecia
Wystawa przybliżająca historię Grobu Nieznanego Żołnierza to jednak niejedyna atrakcja, jaka czeka na odwiedzających pl. marsz. J. Piłsudskiego. Eksponowany w przeszklonym pawilonie model 3D odbudowywanego zespołu Pałaców Saskiego i Brühla oraz trzech kamienic przy ul. Królewskiej codziennie od zmroku do godziny 22 rozświetla audiowizualny pokaz „Włącz Saski”. W tym szczególnym roku, kiedy obchodzimy setną rocznicę odsłonięcia Grobu Nieznanego Żołnierza, multimedialna opowieść została wzbogacona o nowy rozdział przygotowany przez stowarzyszenie Anthill w ramach programu „Historia i Tradycje Oręża Polskiego” Ministerstwa Obrony Narodowej. Wykorzystująca animację i dźwięk projekcja dotycząca Grobu Nieznanego Żołnierza dostępna jest zarówno w języku polskim, jak i angielskim.
Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego
Odbudowa Pałacu Saskiego, Pałacu Brühla oraz kamienic przy ulicy Królewskiej – koszty przygotowania i realizacji inwestycji
