Warszawa kiedyś i dziś. Nowa wystawa na pl. Piłsudskiego

Ogrodzenie terenu odbudowy Pałacu Saskiego, Pałacu Brühla oraz kamienic przy ul. Królewskiej w Warszawie ponownie zmieniło swoje oblicze. Na odwiedzających pl. Piłsudskiego czeka wystawa fotograficzna „Warszawa kiedyś i dziś. 80. rocznica wybuchu Powstania Warszawskiego”. 1 sierpnia, jak co roku, odbędzie się tu również koncert „Warszawiacy śpiewają (nie)zakazane piosenki”, który zacznie się o godz. 20:30.

Spacerując dziś ulicami Warszawy obserwujemy miasto, które ulega dynamicznym przemianom architektonicznym, infrastrukturalnym i technologicznym. Jednocześnie naszą uwagę niejednokrotnie przykuwają ślady zakończonej blisko 80 lat temu II wojny światowej. Działania wojenne oraz prowadzona przez niemieckich okupantów po upadku Powstania Warszawskiego planowa akcja niszczenia Warszawy doprowadziły do utraty życia setek tysięcy mieszkańców miasta, jak i utraty blisko ¾ jego zabudowy. O stratach tych przypominają pomniki, kamienne tablice, odbudowane budynki, w tym wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO Stare Miasto, a także widoczne wciąż na elewacjach niektórych kamienic ślady po wojennych kulach.

Warszawa w wojennym obiektywie i 80 lat później

„Warszawa kiedyś i dziś. 80. rocznica wybuchu Powstania Warszawskiego” to tytuł nowej wystawy w przestrzeni pl. Piłsudskiego, na której znalazły się zdjęcia miasta z czasów niemieckiej okupacji, w tym również z samego okresu 63 dni powstańczych walk. Archiwalne kadry, wśród których znalazła się również obrócona w gruzy kolumnada Pałacu Saskiego, zostały zestawione ze współczesnymi ujęciami tych samych miejsc, co pozwala dostrzec skalę powojennych przemian w przestrzeni stołecznych ulic. Oprócz nowych rozwiązań infrastrukturalnych na pierwszy rzut oka widoczne są przede wszystkim zmiany w zabudowie, której ewoluujące dekadami kształty tworzą obraz dzisiejszej Warszawy. Przedstawione na ekspozycji zdjęcia pokazują miasto, które niczym feniks odrodziło się z popiołów, które odbudowało i wciąż odbudowuje swoje historyczne centrum i które na nowo tętni życiem.

Warszawiacy śpiewają (nie)zakazane piosenki

Tradycyjnie już, bo od 2006 roku, w dniu rocznicy wybuchu Powstania Warszawskiego pl. marsz. J. Piłsudskiego gromadzi dziesiątki tysięcy osób, które wspólnie śpiewają powstańcze utwory będące jedną z form oporu podczas okupacji. Tegoroczny koncert z udziałem orkiestry i chóru pod kierownictwem Jana Stokłosy poprowadzi Jan Młynarski. Wstęp na wydarzenie, które rozpocznie się o godzinie 20:30, jest bezpłatny, a ci którzy nie mogą pojawić się na miejscu, będą mogli obejrzeć koncert na antenie TVP 1 oraz w mediach społecznościowych Muzeum Powstania Warszawskiego.

Śpiewniki dla wszystkich, którzy w tym szczególnym dniu chcą uczcić pamięć o powstańcach dostępne są na miejscu wydarzenia, a także do pobrania w wersji online. Podobnie jak w ubiegłym roku, niecodzienną oprawę wizualną koncertu zapewni z kolei podświetlenie odsłoniętych reliktów Pałacu Saskiego.

Pałac Saski podczas okupacji

Podczas niemieckiej okupacji Warszawy okolice Pałacu Saskiego znalazły się w granicach tzw. „dzielnicy rządowej”, która objęła część Śródmieścia Północnego, od Ogrodu Saskiego po Krakowskie Przedmieście. Naziści ulokowali tutaj siedziby władz administracyjnych, partyjnych i wojskowych, w związku z czym oficjalnie wstęp do dzielnicy mieli wyłącznie Niemcy. Nie przeszkodziło to jednak podjęciu działań przez polski ruch oporu, którego członkom udało się podpalić makietę – mającej symbolizować niemieckie zwycięstwo – litery V, a także przerobić podpis na jej podstawie. Widniejąca na niej fraza „Deutschland siegt an allen Fronten” po zmianie drugiej z liter „s” na „l” zyskała znaczenie „Niemcy leżą na wszystkich frontach”. Owa nieszczęsna makieta znajdowała się na środku dzisiejszego placu marsz. J. Piłsudskiego, który w okresie okupacji nosił nazwę Adolf-Hitler-Platz. Swój charakter siłą rzeczy zmienił wówczas również Pałac Saski, który z międzywojennej siedziby Sztabu Głównego Wojska Polskiego (do 1928 r. Sztabu Generalnego WP) stał się siedzibą Wehrmachtu i urzędował w nim dowódca niemieckiego garnizonu Warszawy, Reiner Stahel. Sąsiedni Pałac Brühla zagarnął z kolei gubernator dystryktu warszawskiego Ludwig Fischer, lecz obydwaj przedstawiciele okupacyjnej władzy ewakuowali się z pałaców niedługo po wybuchu Powstania Warszawskiego – Fischer 9, a Stahel 24 sierpnia.

Z początkiem września zniszczeniu uległa płyta Grobu Nieznanego Żołnierza, po której przejechał niemiecki czołg. Był to jednak wyłącznie prolog do dzieła zniszczenia, jakiego dokonano ponad trzy miesiące później: 18 grudnia naziści wysadzili w powietrze Pałac Brühla, a w dniach 27 i 29 grudnia jego los podzielił również Pałac Saski, z którego ostały się wyłącznie centralne fragmenty kolumnady.

Wystawa powstała we współpracy z Muzeum Powstania Warszawskiego.

Projekt dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego – Odbudowa Pałacu Saskiego, Pałacu Brühla oraz kamienic przy ul. Królewskiej – prace przygotowawcze.