27 marca 2023 r. opublikowano w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej (TED) ogłoszenie o konkursie architektoniczno-urbanistycznym na opracowanie koncepcji architektonicznej wraz z zagospodarowaniem terenu dla inwestycji polegającej na odbudowie Pałacu Saskiego, Pałacu Brühla i kamienic przy ul. Królewskiej w Warszawie. Tym samym rozpoczął się etap kwalifikacyjny, do którego zgłaszać mogą się podmioty zainteresowane udziałem w konkursie. Regulamin oraz niezbędna dokumentacja są już dostępne na stronie operatora konkursu – Stowarzyszenia Architektów Polskich. Etap kwalifikacyjny trwa do 9 maja 2023 r.

Struktura konkursu

Prace związane z inwestycją odbudowy historycznego zespołu pałaców i kamienic postępują zgodnie z harmonogramem, który po przeprowadzeniu kwerendy historycznej i badań w terenie oraz odsłonięciu reliktów Pałacu Saskiego zakłada ogłoszenie konkursu architektonicznego. Celem dochowania architektonicznej i artystycznej jakości odbudowy, w ramach etapu przygotowawczego, z końcem ubiegłego rogu wybrany został bezpośredni operator konkursu – Stowarzyszenie Architektów Polskich. Współpraca z tą najbardziej doświadczoną w swojej branży organizacją w krótkim czasie zaowocowała powołaniem 12-osobowego sądu konkursowego, w którego skład weszli wybitni projektanci, przedstawiciele władz państwowych i władz Warszawy, służb konserwatorskich i świata sztuki. Konkurs przeprowadzony zostanie w formule dwuetapowego konkursu zamkniętego i składa się z dwóch zasadniczych części – opracowań studialnych (I) i prac konkursowych (II) – poprzedzonych etapem kwalifikacyjnym.

Rozpoczęta dziś część kwalifikacyjna to przede wszystkim czas dla zainteresowanych udziałem w konkursie, zarówno samodzielnych biur architektonicznych, jak i konsorcjów. Pod uwagę brane są również podmioty zagraniczne, ogłoszenie o konkursie zostało bowiem opublikowane w Dzienniku Urzędowym UE (TED), co przekłada się na jego dostępność we wszystkich 24 językach urzędowych wspólnoty. Na tym etapie ocenie podlegają doświadczenie i zdolności techniczne podmiotów, które ubiegają się o udział w konkursie. Na podstawie oceny wniosków o dopuszczenie do konkursu wyłonione zostaną podmioty, które wezmą udział w etapie opracowań studialnych. Sąd konkursowy po zapoznaniu się ze zanonimizowanymi opracowaniami wybierze uczestników, których zaprosi do przygotowania i złożenia pracy konkursowej w ramach II etapu. Zwycięski projekt poznamy jeszcze jesienią tego roku, wówczas jego twórcy będą mogli przystąpić do negocjacji umowy, na podstawie której w ciągu kolejnych dwóch lat opracują pełną dokumentację projektową.

Wymagania ogólne

W myśl przyjętej przez obydwie izby polskiego parlamentu ustawy z dn. 11 sierpnia 2021 r. dotyczącej odbudowy pierzei zachodniej pl. Piłsudskiego, ma ona zostać odtworzona według zewnętrznego kształtu architektonicznego z dn. 31 sierpnia 1939 r. W pracy konkursowej należy zatem dochować jak największej wierności oryginałowi, czemu posłuży rzetelne badanie źródeł historycznych, w szczególności zachowanych planów, fotografii i szkiców. Podczas projektowania przyjąć należy, w miarę możliwości, zastosowanie tych samych materiałów wykonania elewacji budynków.

Wewnętrzna struktura odbudowanych budynków musi odpowiadać docelowym podziałom elewacji i układowi okien oraz drzwi – przegrody pionowe i poziome, schody, urządzenia itp. nie mogą zostać wprowadzone w światło otworów okiennych i drzwiowych oraz przejść bramowych. Jednocześnie wnętrza muszą zostać dostosowane do współczesnych potrzeb, w tym wymogów technicznych: przepisów bezpieczeństwa, instrukcji przeciwpożarowych, zapewnienia dostępu osobom z niepełnosprawnościami i wielu innych.

Projekt a funkcje budynków

Tętniące niegdyś życiem centrum miasta, czyli pl. Piłsudskiego na nowo stanie się ważnym punktem na kulturalnej mapie Warszawy, popularnym miejscem spotkań jej mieszkańców, a dla turystów istotnym elementem zwiedzania stolicy Polski. Przyszłe funkcje odbudowanych obiektów ramowo określono w ustawie: zostaną przeznaczone na potrzeby Kancelarii Senatu i Mazowieckiego Urzędu Wojewódzkiego w Warszawie oraz potrzeby podmiotów prowadzących działalność kulturalną, edukacyjną lub społecznie użyteczną z przeznaczeniem na prowadzenie tej działalności. W związku z powyższym przewiduje się przestrzeń ekspozycyjną dla wystaw stałych i czasowych, wielofunkcyjną salę m.in. do organizacji kameralnych koncertów i uroczystości, pomieszczenia konferencyjne, edukacyjne i warsztatowe, strefę dla dzieci, punkt informacji kulturalnej, a także lokale gastronomiczne, które w miarę możliwości będą otwarte na Ogród Saski. W ramach opracowania projektu architektonicznego preferowane jest zrealizowanie potrzeb programowych Kancelarii Senatu RP w Pałacu Brühla, natomiast potrzeb związanych z działalnością społecznie użyteczną w Pałacu Saskim.

Odwiedzający odbudowany kompleks pałaców i kamienic, którego całkowita powierzchnia wyniesie ponad 100 tys. m², oprócz skorzystania z szeroko pojętej oferty kulturalnej, będą mieli również szanse na podziwianie zachowanych fragmentów zabytkowych piwnic Pałacu Saskiego. Opierając się bowiem na decyzji Mazowieckiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków z 2007 r., wpisane do rejestru relikty zabudowy zachodniej pierzei pl. Piłsudskiego nie mogą zostać usunięte, a zgodnie z konkursowymi wymogami należy je wyeksponować dla zwiedzających.

Układ urbanistyczny

Innym z konkursowych wymagań, dotyczących terenu inwestycji o łącznej powierzchni ok. 3,44 ha, jest odtworzenie ogrodu przy pawilonie Becka wraz z ogrodzeniem, umożliwiającym swobodną komunikację z Ogrodem Saskim. O ile przywrócone ma zostać historyczne ogrodzenie Pałacu Brühla, o tyle nie dopuszcza się projektowania innych, nowych ogrodzeń od strony Ogrodu Saskiego oraz pl. Piłsudskiego. Ponadto wpływ na otoczenie terenu inwestycji ściśle określa również ustawa. Zgodnie z jej zapisem „układ urbanistyczny placu Marszałka Józefa Piłsudskiego wraz ze znajdującym się na nim Grobem Nieznanego Żołnierza, pomnikiem Józefa Piłsudskiego, Krzyżem Papieskim, Pomnikiem Ofiar Tragedii Smoleńskiej 2010 r. oraz pomnikiem Lecha Kaczyńskiego jest nienaruszalny”. Sam Grób Nieznanego Żołnierza w projekcie architektonicznym musi być czytelnie wyodrębniony na tle odbudowywanej części, a jakakolwiek ingerencja w jego obecną strukturę jest niedopuszczalna.

Wyraźniejsze zmiany w otoczeniu mogą się natomiast pojawić w przestrzeni sąsiednich ulic. Zasady konkursu dopuszczają zwężenie fragmentu ul. Królewskiej ze względu na obrys kamienicy Malhomme’a, która znajdowała się przy ulicy pod numerem 6. W obrębie jednego z dwóch dzisiejszych pasów ruchu tej ulicy, jak również w przypadku położonej po drugiej stronie placu ul. Wierzbowej, konkurs przewiduje możliwość obsługi komunikacyjnej odbudowywanych obiektów. Swym zakresem obejmuje ona pochylnie wjazdowe i wyjazdowe dla parkingów oraz stref dostaw, które zostaną zlokalizowane na podziemnych kondygnacjach. Koncepcja ta nie powinna być jednak traktowana jako wiążąca, uczestnik konkursu może przedstawić także rozwiązanie autorskie.

SARP: operator konkursu na odbudowę

Organizatorem konkursu jest Pałac Saski sp. z o.o., natomiast jego bezpośrednim operatorem Stowarzyszenie Architektów Polskich (SARP). Historia stowarzyszenia rozpoczęła się już w XIX wieku, kiedy to budowniczy i inżynierowie założyli Krakowskie Towarzystwo Techniczne, a architekci połączyli siły w Towarzystwie Popierania Handlu i Przemysłu. W 1926 roku założono w Warszawie Stowarzyszenie Architektów Polskich (później Architektów Rzeczypospolitej Polskiej, stąd skrót „SARP”), a jego celami statutowymi są m.in. dbałość o wysoką jakość architektury, przestrzeni i środowiska oraz rozwój twórczości architektonicznej.

Dowiedz się więcej:

Strona konkursu – Regulamin i dokumentacja

Rusza konkurs architektoniczny na odbudowę Pałacu Saskiego, Pałacu Brühla i kamienic przy ul. Królewskiej

Projekt dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego – Odbudowa Pałacu Saskiego, Pałacu Brühla oraz kamienic przy ul. Królewskiej – prace przygotowawcze.